بذر پنبه اطلاح نژاد شده ایرانی

🌿 معرفی گیاه پنبه

پنبه با نام علمی Gossypium spp.، یکی از مهم‌ترین گیاهان صنعتی جهان است که به‌عنوان منبع اصلی الیاف طبیعی نساجی شناخته می‌شود. علاوه بر الیاف، بذر پنبه نیز برای تولید روغن خوراکی، خوراک دام، و کودهای آلی کاربرد دارد. این گیاه بومی مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری است و در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران در مناطق گرمسیری و معتدل گرم کشت می‌شود.

✅ مشخصات گیاه‌شناسی

• نام علمی: Gossypium hirsutum (گونه غالب کشت‌شده در ایران و جهان)

• خانواده: Malvaceae (پنیرکیان)

• نوع گیاه: بوته‌ای، یک‌ساله از نظر زراعی

• ارتفاع: ۶۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر (بسته به رقم و شرایط محیطی)

• برگ‌ها: پنجه‌ای با بریدگی‌های عمیق

• گل‌ها: زرد یا سفید، به‌تدریج صورتی‌شده و سپس پژمرده می‌شوند

• میوه (غوزه): کپسول ۳ تا ۵ حجره‌ای حاوی بذر پوشیده از الیاف

🌱 شرایط محیطی مناسب برای کاشت پنبه

• دما: دمای مطلوب جوانه‌زنی: ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد

  دمای پایین‌تر از ۱۵ درجه باعث تأخیر یا توقف جوانه‌زنی می‌شود.

• نور: آفتاب‌دوست؛ نیاز به نور کامل دارد

• خاک: لومی شنی تا رسی سبک، با زهکشی مناسب و pH بین ۶ تا ۷.۵

• رطوبت: به آبیاری منظم در مراحل رشد نیاز دارد، ولی به غرقابی حساس است

• دوره رشد: حدود ۱۴۰ تا ۱۶۰ روز (از کاشت تا برداشت)

📦 آماده‌سازی بذر پنبه

• بذرها دارای پوشش کرکی هستند که برای کاشت باید دلار یا کرک‌زدایی شوند (در کارخانه یا با روش مکانیکی/شیمیایی)

• بذرهای مرغوب باید:

  • دارای قوه نامیه بالا (بیش از ۸۰٪)

  • عاری از بیماری و آلودگی

  • از ارقام اصلاح‌شده و مناسب منطقه کشت باشند

🌾 روش کاشت پنبه

📍 زمان کاشت

• در ایران معمولاً نیمه دوم فروردین تا اوایل اردیبهشت (بسته به منطقه و دمای خاک)

📍 آماده‌سازی زمین

1. شخم عمیق پاییزه برای شکستن لایه سخت زیرین خاک

2. دیسک‌زنی و تسطیح زمین در بهار

3. کوددهی پایه با کودهای فسفاته و پتاسه طبق آزمون خاک

4. در صورت نیاز، مصرف کود حیوانی پوسیده (۲۰ تا ۳۰ تن در هکتار)

📍 نحوه کاشت

• کاشت ردیفی (خطی):

  • فاصله ردیف‌ها: ۶۰ تا ۷۵ سانتی‌متر

  • فاصله بین بوته‌ها: ۱۵ تا ۲۵ سانتی‌متر

  • عمق کاشت: ۳ تا ۵ سانتی‌متر

• مقدار بذر: حدود ۱۸ تا ۲۵ کیلوگرم در هکتار (با توجه به درصد جوانه‌زنی)

در اراضی شور، بذرها را در نوارهای مرطوب یا جویچه‌ها کاشت می‌کنند تا سبزشدن بهتر انجام شود.

💧 مدیریت داشت (مراقبت‌های پس از کاشت)

🌿 تنک‌کردن و وجین:

• پس از سبز شدن، در مرحله ۴–۵ برگی تنک‌کردن برای رسیدن به تراکم مناسب انجام شود.

• علف‌های هرز باید به‌صورت دستی یا با ابزار مکانیکی/علف‌کش کنترل شوند.

💧 آبیاری:

• بسته به بافت خاک و شرایط اقلیمی هر ۷ تا ۱۲ روز

• مراحل حساس به کم‌آبی: ظهور گل، تشکیل غوزه و پرشدن غوزه

• پنبه به خشکی مقاومت نسبی دارد، اما کاهش آبیاری در مراحل بحرانی، عملکرد را شدیداً کاهش می‌دهد.

🌱 کوددهی سرک:

• بسته به وضعیت گیاه و آزمون خاک، معمولاً ۳ مرحله کود اوره سرک داده می‌شود:

  • مرحله ۶–۸ برگی

  • ابتدای گلدهی

  • شروع غوزه‌بندی

🛡️ کنترل آفات و بیماری‌ها:

• آفات مهم: کرم غوزه، شته، سفیدبالک، کنه تارعنکبوتی

• بیماری‌های رایج: پژمردگی ورتیسیلیومی، پوسیدگی غوزه

• استفاده از تناوب زراعی، سمپاشی هدفمند، و ارقام مقاوم، توصیه می‌شود.

🌾 برداشت پنبه

• برداشت زمانی آغاز می‌شود که ۸۰ تا ۹۰ درصد غوزه‌ها باز شده باشند و برگ‌ها ریزش کرده باشند.

• برداشت به‌صورت دستی یا ماشینی انجام می‌شود.

• در برداشت ماشینی، استفاده از مواد ریزبرگ‌کن (Defoliant) برای خشک‌شدن یکنواخت برگ‌ها رایج است.

🏭 کاربردهای پنبه

• الیاف: تولید نخ، پارچه، الیاف طبی

• دانه پنبه: استخراج روغن خوراکی، پسماند کنجاله برای خوراک دام

• پوسته بذر: تهیه کود آلی و بیوکمپوست

• پسماند گیاهی: مالچ، سوخت زیستی و کاغذسازی

💡 نکات کاربردی

• استفاده از تناوب زراعی با گیاهان غیرهم‌خانواده مانند گندم، جو یا ذرت باعث کاهش آفات و افزایش حاصلخیزی خاک می‌شود.

• پنبه‌کاری در مناطقی که فصل رشد طولانی، دمای بالا، و نور کافی دارند، بهترین عملکرد را دارد.

• رعایت دقیق زمان کاشت و آبیاری، کلید عملکرد بالا در کشت پنبه است.